مسئولیت پذیری در نوجوانان
اگر تمام والدینِ دارای فرزند نوجوان را در یک نقطه جمع کنید و در مورد اهدافشان در خصوص پرورش فرزند نوجوانشان سوال کنید، به‌صورت واحد به آرزوی داشتن یک فرزند مسئولیت‌پذیر اشاره خواهند کرد و به دنبال مسئولیت پذیری در نوجوانان هستند. در واقع پرورش یک نوجوان مسئولیت‌پذیر و مستقل به این معنا است که او می‌تواند تصمیمات عاقلانه و موثر بگیرد و در موقعیت‌های مختلف روحیه مسئولیت پذیری خود را اثبات کند. تصور کنید فرزندی دارید که بدون اینکه صدایش کنید، برای کمک به شما داوطلب شود. همچنین فرزندی که همیشه در مواقع ضروری در دسترستان باشد یا به عبارت دیگر یاری‌رسان شما باشد. فرزند مستقل و مسئولیت پذیری که دوستیابی را یاد گرفته و می‌تواند وارد گروه‌های اجتماعی سلامت شود. این نوجوان آینده‌ای امیدوار کننده دارد و در نهایت تبدیل به یک جوان و بزرگسال مسئولیت پذیر می‌شود.
به‌طور کلی والدین وابسته به احساس مسئولیت پذیری فرزند خود نیستند و شاید از این حیث تلاش آن‌ها برای پرورش یک نوجوان مسئولیت پذیر عجیب به نظر برسد. اما نوجوان در بزرگسالی با مسئولیت‌های اجتماعی و خانوادگی متفاوتی روبرو خواهد شد، بنابراین باید از این دوره برای قبول نقش‌های متفاوت آماده شود.
فرزند نوجوان من چه مسئولیت‌هایی دارد؟
از زمانی که نوجوان شما بتواند مسئولیت‌های مختلف را برعهده بگیرد و فعال باشد، به توانمندی‌های متعدد خود پی میبرد. در این حالت اولین پیامد مثبت مسئولیت پذیری برای او رشد و افزایش اعتماد به نفس است. اغلب والدین کودکان و نوجوانان را تنها مسئول رسیدگی به امور درسی و آموزشی خود می‌دانند، حال آنکه با ورود به نوجوانی برحسب شرایط خانوادگی می‌توانند از آن‌ها چیزهای بیشتری بخواهند و یا به عبارت دیگر مسئولیت‌های بیشتری به آن‌ها واگذار کنند.
ممکن است پروسه یادگیری نوجوانان در قبول مسئولیت‌ها و نقش‌های متفاوت زمانبر باشد، اما به‌طور کلی آن‌ها هم می‌توانند مانند بزرگسالان از پس بسیاری از مسئولیت‌ها و فعالیت‌ها بربیایند. یکی از بخش‌های مهم آموزش مسئولیت پذیری، این است که او بپذیرد مسئول نتیجه کارها و رفتارهای خود است و باید پاسخگو باشد.
در صورتی که چیزی را خراب کرد، می‌تواند با تلاش بیشتر آن‌ها را جایگزین کند و یا اگر کسی را از خود رنجاند می‌تواند با عذرخواهی مسئولیت پذیری خود در مورد رفتار اشتباه را نشان دهد. یادتان باشد که مراقبت دائمی شما از فرزندتان در برابر نتایج بد اعمالش کمکی به او برای پیشرفت نمی‌کند و در مقابل مسیر تبدیل شدنش به یک فرد مسئولیت پذیر را تا حدود زیادی عوض خواهد کرد.
چگونه فرزندی مسئولیت پذیر تربیت کنم؟
تقریباً تمام پدر مادرها همانطور که در ابتدا نیز اشاره کردیم علاقمند هستند فرزند نوجوانشان در آینده به یک بزرگسال مسئولیت‌پذیر و عاقل تبدیل شود. با وجود اینکه بخش عمده‌ای از زمان نوجوانی صرف تحصیل و انجام امور درسی می‌شود، اما فرزند شما مسئولیت‌های دیگری نیز دارد و عواقب و نتایج آن‌ها مسئولیت‌ها نیز با خود اوست. بنابراین تلاش نکنید بیش از حد از او در این موقعیت‌ها محافظت کنید.
اما چگونه باید این سپر محافظتی را کمی از فرزند نوجوان دور کنیم؟ تنها و آسان‌ترین راه حل این است که به نوجوان خود آزادی بیشتری بدهید و فرصت تصمیم‌گیری را در اختیار او بگذارید. البته به‌عنوان یک راهنمای خوب می‌توانید در مسیر انجام مسئولیت‌ها او را یاری کنید. با مطالعه ادامه این مقاله می‌توانید از راه حل‌های موثر در افزایش حس مسئولیت‌پذیری در نوجوانان استفاده کنید.
آزادی را در اختیار فرزندتان بگذارید
با وجود اینکه آزادی دادن به فرزندی که به تازگی از کودکی وارد نوجوانی شده شاید کمی نگران کننده باشد، اما لازم است تا حدودی به او آزادی بدهید. با رفتارتان به او بفهمانید که اگر صلاحیت خود در تصمیم‌گیری‌ها را نشان دهد، در آینده آزادی بیشتری در انتظارش است. او هم با رفتارهایی مشخص به شما می‌تواند مسئولیت‌پذیر بودنش را نشان دهد.
از جمله نشانه‌های تلاش نوجوان برای ایجاد حس اعتماد و نشان دادن احساس مسئولیت‌پذیری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
به موقع به خانه برگشتن
انجام تکالیف درسی بدون حضور و نظارت شما
انتخاب و معاشرت با دوستان خوب
انجام مسئولیت‌های خانگی که به او محول کردید
در آینده فرزند نوجوان شما در موقعیت‌های پیچیده‌تری قرار می‌گیرد، بنابراین لازم است گاهی در قالب سوالاتی متوجه شوید که آیا برای قرار گرفتن در موقعیت‌های خاص راه حل و تصمیم موثری دارد یا خیر!
با صحبت و سوال پرسیدن از او می‌توانید پی به این مسئله ببرید. به‌عنوان مثال درمورد برخوردش با درخواست‌های یک غریبه سوال کنید. یا اینکه درباره واکنشش نسبت به تعارف دوستان و سایرین به سیگار کشیدن سوال کنید.
در کنار این قبیل پرسش و پاسخ‌ها برای او توضیح دهید که انسان‌ها ممکن است اشتباه کنند، اما از طرفی باید تبعات اشتباه خود را بپذیرند که به این قبول عواقب مثبت و منفی مسئولیت‌پذیری می‌گوییم.
در صورتی که فرزند شما اشتباهات و رفتارهای نادرست خود را پنهان می‌کند، نیاز نیست با او برخورد تندی داشته باشید. اما این موضوع را به او تفهیم کنید که در صورت تداوم داشتن این وضعیت به شما این پیام را می‌دهد که برای دریافت آزادی بیشتر و قبول مسئولیت‌های دیگر آمادگی ندارد.
در برنامه ریزی کردن نوجوان او را یاری کنید
نوجوان شما به دلیل اینکه در این دوره مسئولیت‌های بیشتری قبول می‌کند، طبیعیست که در مدیریت زمان گاهی با مشکل روبرو شود. در این موقعیت شما می‌توانید برای برنامه ریزی بهتر و مدیریت زمان درست او را راهنمایی کنید. بهتر است یک زمان تعیین کنید و با همکاری هم یک برنامه خوب و عملی درمورد وظایف و مسئولیت‌هایی که دارد آماده کنید.
اغلب والدین فکر می‌کنند که برنامه ریزی نوجوانان باید روی تکالیف درسی و تحصیلشان متمرکز باشد. اما هنگام برنامه ریزی باید مسئولیت‌های دیگر را هم در نظر بگیرید. به‌عنوان مثال در کنار زمان نوشتن تکالیف باید زمانی را هم برای انجام کارهای خانه در نظر بگیرید. همچنین زمان مناسبی را برای انجام فعالیت‌های فوق برنامه خالی کنید. با چنین برنامه‌ای فرزند نوجوان شما خیلی بهتر از پس مسئولیت‌هایش برمی‌آید. به خاطر بسپارید که برنامه‌ریزی هر نوجوان مختص به اوست و نمی‌توانید از برنامه فرزند نوجوان دیگرتان برای خواهر یا برادر او استفاده کنید. بزرگترین دلیل عدم انجام اینکار تفاوت اولویت‌های هر نوجوان است.
حضور در جامعه را به نوجوان خود یاد دهید
اینکه فرزند نوجوان شما در خانه قبول مسئولیت کند عالیست، اما کافی نیست. برای اینکه در کنار مسئولیت‌پذیری حس استقلال هم در فرزند شما رشد پیدا کند، لازم است در جامعه نیز قبول مسئولیت کند. راه‌های کمک به جامعه را به نوجوانتان نشان دهید. انجام فعالیت‌هایی از قبیل نگهداری از حیوانات، تمیز کردن پارک‌ها و معابر و همچنین شرکت در کمپین‌های خیریه سبب رشد احساس مسئولیت‌پذیری در فرزند شما می‌شود.
در پرورش مهارت‌های زندگی به نوجوان کمک کنید
دیدن و درک ورود نوجوانان به مسیر استقلال طلبی و مستقل شدن چندان سخت نیست. اگر نوجوانی می‌تواند در برخی فعالیت‌های شخصی و اجتماعی موفق عمل کند، بنابراین وارد این پروسه شده. اما این موارد به این معنا نیستند که او در دنیا و جامعه‌ای بزرگتر هم حتماً موفق‌تر و مسئولیت‌پذیرتر خواهد بود. برای اینکه فرزند شما مسئولیت پذیر شود، لازم است تمام مهارت‌های زندگی را یاد بگیرد. بنابراین برای آموزش مهارت‌های زندگی به نوجوان خود زمان بگذارید. مثلاً مهم است که فرزند شما به تدریج غذا پختن و شستن لباس‌های خود را بیاموزد. در کنار این موارد شخصی به او یاد دهید چگونه با دیگران ارتباط بگیرد و یا چگونه پول‌های خود را مدیریت کند.
درمورد عواقب اشتباهات فرزندتان را آگاه کنید
آموزش مهارت‌های زندگی تنها کاری نیست که باید برای فرزند نوجوانتان انجام دهید. لازم است در کنار پرورش مهارت‌هایش او را از عواقب نتایج فعالیت‌هایش آگاه کنید. اگر گاهی فرزند شما از انجام وظایف خود سرپیچی می‌کند، با گرفتن برخی امتیازات عواقب منفی سرپیچی و عدم مسئولیت پذیری را به او نشان دهید.
جمع بندی
مسئولیت پذیری و پرورش احساس مسئولیت‌پذیری بخش مهمی از رشد فرزند نوجوان شما به‌شمار می‌رود. برای اینکه فرزندتان تبدیل به یک بزرگسال مسئولیت‌پذیر شود، لازم است آزادی بیشتری داشته باشد. همچنین لازم است اجازه دهید خودش با تبعات نتیجه فعالیت‌هایش روبرو شود و احساس مسئولیت کند. شما می‌توانید در برنامه ریزی و عدم تداوم یافتن انتخاب‌های نادرست راهنمای فرزندتان باشید.
ارسال نظر