مشارکت و مسئولیت پذیری فرزندان در خانه یکی از دغدغه‌های ذهنی اکثر والدین است. اما اصلا کارکردن بچه‌ها در خانه لازم است؟ مسئولیت پذیری کودک در خانه به موفقیت در زندگی آینده او کمک می‌کند. با تشویق کردن و ایجاد انگیزه و هیجان می‌توان مسئولیت‌پذیری را در کودکان افزایش داد. سپردن کارهای آسان از کودکی، مثل چیدن میز غذا و آبیاری گیاهان و جمع‌آوری اسباب بازی‌ها و بستن بند کفش باعث یادگیری مسئولیت پذیری در کودکان می شود. مسئولیت پذیری باید به گونه‌ای باشد که فرزندان وابستگی کمتری به والدین داشته باشند. تفاوت مسئولیت پذیری و وظیفه در این است که در وظیفه کودک مجبور است آن‌ها را انجام بدهد ولی در مسئولیت پذیری فرزند خودش آگاهانه انتخاب می‌کند. کارهای بیش از حد آسان یا بیش از حد خطرناک باعث عدم مسئولیت پذیری می‌شود چون خسته کننده است. در این مطلب خواهیم گفت که چطور فرزند خود را در خانه مسئولیت پذیر بار آوریم؟
آموزش مسئولیت پذیری کودکان را چه زمانی شروع کنیم؟


مسئولیت پذیری کودکان زمانی آغاز می‌شود که او بتواند وظایف روزانه‌اش را به‌طور کامل انجام دهد. آنگاه می‌توانید به او مسئولیت بدهید. کودکان از سن ٣ سالگی به بعد می‌توانند در کارهای روزمره به شما کمک کنند. مثلا تمیز کردن اتاقشان یا جمع و جور کردن اسباب بازی‌هایشان. معمولا از سن ٣ سالگی تا ٧ سالگی به بعد کودک باید آموزش ببیند که برخی کارها را شخصا انجام دهد. به‌عنوان مثال لباسهایش را خودش مرتب کند، خودش مسواک بزند، کم کم خودش بتواند به تنهایی به حمام برود. تحقیقات نشان می‌دهد که مشارکت کودک و نوجوان در خانه به استقلال، سلامت و شاد زیستن آنها در بزرگسالی کمک فراوانی می‌کند. متاسفانه اغلب مادران برای صرفه‌جویی در زمان و زودتر تمام شدن کارهای خانه، خودشان به تنهایی کارها را انجام می‌دهند و مسئولیتی به کودکان نمی‌دهند.

 

مسئولیت پذیری کودک
اگر به کودک مسئولیت می‌دهید بهتر است با لحن محبت آمیز و به دور از تحقیر و توهین باشد و با تشویق به او اطمینان بدهید تا بتواند زودتر کارها را انجام بدهد. مسئولیت پذیری باعث می‌شود تجربه‌های ارتباطی و همکاری آنها افزایش یابد و همچنین تنش‌های خانوادگی کمتری پیش بیاید و کودکان سرگرم شوند. به کودکان انگیزه بدهید تا در کارها مشارکت کنند.
تفاوت مسئولیت پذیری و وظیفه چیست؟
برای کودکان وظایفی که والدین درنظر دارند معمولا شامل مرتب کردن وسایل خودش و تمیز کردن اتاقش است. اما مسئولیت پذیری با وظیفه فرق دارد یعنی چیزهایی از کودک خواسته می‌شود که علاوه بر وظایفی است که به عهده خود کودک است. ایجاد استقلال و مسئولیت پذیری در کودکان یکی از وظایف مهم والدین بشمار می‌آید؛ زیرا تاثیر مستقیمی در زندگی آینده آنها دارد.


روش‌های مسئولیت پذیر کردن کودکان
 مسئولیت پذیری یکی از نشانه‌های رشد و اعتماد به نفس است که به شخص کمک می‌کند تا تصمیم‌های بهتری بگیرد. مسئولیت پذیری فرزندها بستگی به تجربه‌های آنها در خانواده دارد. واگذار کردن برخی از کارهای شخصی و حتی کارهای خانه به فرزندان با توجه به میزان توانمندی‌هایشان از روش‌های مسئولیت پذیری در کودکان است. کودکان وقتی مشارکت و همکاری را تجربه می‌کنند، از اینکه می‌توانند از مهارت‌هایشان استفاده کنند، احساس مهم بودن کرده و به خودشان افتخار می‌کنند.

انواع مسئولیت پذیری چیست؟
به‌طور کلی مسئولیت پذیری به دو نوع تقسیم می‌شود:
مسئولیت پذیری شخصی
مسئولیت پذیری شخصی یعنی کارهای اولیه‌ای که اغلب کودکان خودشان در سنین پایین انجام میدهند، مثل مسواک زدن، شستن دست‌ها و لباس پوشیدن.
مسئولیت پذیری اجتماعی
برخی از والدین این کارها را برای بچه‌ها کافی میدانند اما باید برای کودکان مسئولیت‌هایی در خانه نیز درنظر گرفت، تا علاوه بر مسئولیت شخصی و خانوادگی، مسئولیت پذیری اجتماعی را هم یاد بگیرند و در مقابل دیگران احساس مسئولیت داشته باشند.
چگونه باید به کودکان مسئولیت بدهیم؟

برای مسئولیت پذیر کردن فرزندان نکات زیر را در نظر داشته باشید:
فرزندان‌تان را دست کم نگیرید.
 بسیار از والدین کارهایی که کودکان میتوانند انجام بدهند پایین‌تر از حد توانشان می‌دانند . والدین حتی کارهایی برای کودکانشان انجام می‌دهند که خود کودکان به خوبی قادر به انجامشان هستند .
مسئولیت های را به آنها بدهید که مناسب سن کودکان باشد.
اگر مسئولیتی بدهید که مناسب سن کودک نباشد نا امید و دلزده خواهد شد. اما اگر مسئولیت‌هایی که مناسب سن فرزندتان باشد و او بتواند آنها را انجام بدهند تشویق می‌شوند و کارهای بیشتری انجام می‌دهند.
به یاد داشته باشید کلید کار سادگی است.
برای کودکان خردسال مسئولیت هایی را به آنها بدهید که در محدودیت های کوچک باشد تا خسته نشوند .
دقیقا مشخص کنید که از آنها چه مسئولیت‌هایی می‌خواهید و به آنها نشان بدهید چگونه آنها را انجام بدهند.
تا جایی که ممکن هست مسئولیت و کارهای کودکان را اصلاح نکنید.
 اصلاح کردن کارهای کودکان باعث می‌شود آنها فکر کنند مسئولیتشان را به خوبی انجام نداده‌اند؛ بنابراین به جای اصلاح کردن کارهای کودکان به تلاش‌های کودکان توجه کنید و از سرزنش کردن آنها بپرهیزید.
سرزنش کردن را حذف کنید.
سرزنش فرزند باعث می‌شود کودکتان فکر کند هرگز نمی‌تواند شما را راضی نگه دارد؛ بنابراین دست از تلاش برمی‌دارد. به یاد داشته باشید با گذشت زمان، کودکان در کارهایشان مهارت پیدا کرده و تسلط بیشتری پیدا می‌کنند و از عهده‌ی انجام کارها برمی‌آیند.
از جمله‌های مثبت به جای جمله‌های منفی استفاده کنید.


  مثلا به جای استفاده از جمله « اگر لباس‌های مدرسه را در نیاوری حق غذا خوردن نداری» از این جمله استفاده کنید « اگر می‌خواهی غذا بخوری اول باید لباس‌های مدرسه را درآوری» اگر این جمله‌ها را به‌صورت مرتب تکرار کنید به شکل عادت در می‌آید و دیگر نیازی نیست کارها را هر بار تکرار کنید.

عواقب اشتباه یا سهل انگاری کودکان را قبول کنید.
کودک باید در انتخاب خود دقت کند؛ بنابراین کاری بکنید که از اشتباهش درس بگیرد به‌عنوان مثال اگر قرار است خودش برای خود شیر بریزد و لیوان شیر را می‌ریزد، به او دستمالی برای تمیز کردن بدهید.
همزمان چند مسئولیت به کودک ندهید چون باعث بی‌علایقی در کودک می‌شود.
پاداشی برای انجام مسئولیت‌ها در نظر بگیرید.
برای پاداش مسئولیت ‌پذیری بهتر است از علایق کودکان مانند انتخاب غذای محبوب، دیدن برنامه‌ی تلویزیونی مورد علاقه انتخاب شود.

فواید مسئولیت پذیری کودکان چیست؟
فرزندانی که از همان دوران کودکی مسئولیت پذیری را می‌آمورند در بزرگسالی به افراد قانونمند، منظم و موفق تبدیل می‌شوند. کودکان زمانی که اتاقشان را مرتب می‌کنند، لباس‌ها را تا میزنند و ... احساس توانا بودن می‌کنند. برای اینکه کودکان در آینده فر موفقی باشند و روی پای خود بایستند و در نبود والدینشان از عهده‌ی کارهایشان برآیند، لازم است مسئولیت پذیری را در خانه بیاموزند. مسئولیت پذیری باعث می‌شود کودکان وابستگی کمتری به دیگران داشته باشند. بتوانند کارهای خود را شخصا انجام بدهند و برای مشکلات راه حل پیدا کنند. سازش و تفاهم با دیگران را یاد بگیرند. برخی از فواید مسئولیت پذیری عبارتند از :
تقویت مهارت های حرکتی
ایجاد انگیزه بیشتر برای مسئولیت پذیری
ایجاد پشت کار نسبت به انجام دادن کارها
رشد فکری و شخصیتی
افزایش عزت نفس
انجام دادن درست کارها
تشویق دیگران به مسئولیت پذیری
زمانی که کودکان کاری در خانه انجام می‌دهند، مجبور می‌شوند اندام‌هایشان به حرکت در بیاید. انجام فعالیت‌های خانگی در واقع یک ورزش سبک برای فرزندان تلقی می‌شود.

وظایف و مسئولیت های متناسب با سن فرزندان کدامند؟
کودکان به علت تفاوت‌های ذهنی و جسمی در سنین مختلف، باهم فرق دارند. مسئولیت‌ها در خانه باید با توجه به سن و روحیات کودکان و علایقشان به آنها واگذار شود. در دادن مسئولیت به فرزندان حتما با آنها مشورت کنیم.

مسئولیت پذیری کودکان دو سه ساله: جمع کردن اسباب بازی، انداختن لباس‌های کثیف در سبد، روی هم گذاشتن کتاب‌ها.
کودکان چهار پنج ساله: گردگیری با دستمال، کمک در پخت و پز، آبیاری گل و گیاهان.
 کودکان شش هفت ساله: مرتب کردن لباس‌ها، تمیز کردن سطوح مختلف مثل میز، جارو کردن اتاق

جمع بندی
مسئولیت پذیری کودکان در خانه روشی است که می‌تواند در موفقیت و زندگی حال و آینده آنها تاثیر مستقیم بگذارد. مسئولیت پذیری در خانه از سن سه تا هفت سال شروع می‌شود و تا نوجوانی ادامه دارد. اما هر سنی شرایط خود را دارد که باید در نظر داشته باشید. اما توجه داشته باشید که در مسئولیت دادن به کودکان در خانه بین دختر و پسر تفاوت قائل نشوید. مسئولیت‌ پذیری باید به گونه‌ای باشد که کودکان وابستگی کمتری به والدین داشته باشند.